1991. - 1992.
Od sredine 1991. godine u sukobima koji eskaliraju u Hrvatskoj aktivne su paravojne formacije osnivane kao dobrovoljačke jedinice desničarskih političkih partija ili kao specijalne republičke policijske snage. U Srbiji su među prvima formirani jedinica ""Dušan Silni, Šešeljevi „Četnici“ i Arkanovi „Tigrovi“, dok je u Hrvatskoj, obnovljena desničarska Hrvatska stranka prava osnovala formaciju „Hrvatske odbrambene snage (HOS) Dobroslava Parage“. Prema izveštaju Ekspertske grupe UN iz decembra 1994. godine, na teritoriji bivše Jugoslavije je delovalo čak „82 paravojnih grupa“ formiranih „uoči ili tokom sukoba“ ( 55 srpskih, 13 hrvatskih, 14 bošnjačkih). JNA se iz Hrvatske i BiH povukla tokom maja i juna 1992. godine.
